Efekt stresu na zdolności prowadzenia pojazdu

Wydawać by się mogło, że prowadzenie pojazdu to lekka i przyjemna czynność. Tymczasem jest ona uważana za jedną z najbardziej niebezpiecznych. Wymaga ogromnego skupienia, pełnej koncentracji i przede wszystkim wysokiej odporności na stres. I właśnie o tym ostatnim aspekcie będzie nasz dzisiejszy wpis. 

Przyjrzymy się bliżej problemowi występowania stresu w trakcie podróży oraz wskażemy, jakie są jego najczęstsze przyczyny i skutki stresu, a także postaramy się odpowiedzieć na pytanie, jak radzić sobie ze stresem na drodze, zarówno w kontekście kierowców amatorów, jak i kierowców zawodowych. Podejmiemy również temat badań psychologicznych, które pozwalają ocenić cechy osobowości kierowcy zawodowego, a dokładniej jego odporności na stresujące sytuacje, oraz posiadania zdolności do koncentracji i uwagi. Koniecznie zostań z nami. 

Stres a bezpieczeństwo na drodze. Jak stres wpływa na zachowania kierowców?

Korki, zbyt długie oczekiwanie na zielone światło, czy brawura  i bezmyślność innych uczestników ruchu drogowego — sytuacji stresujących w trakcie podróży z pewnością nie brakuje. Przyczyniają się do występowania nadmiernego stresu na drodze, a co się z tym wiąże braku zdolności do podejmowania racjonalnych i przemyślanych decyzji. Stres może wystąpić zarówno u kierowcy stwarzającego zagrożenia, jak i u osoby, która znajduje się w poczuciu bezpośredniego zagrożenia. 

Niezależnie od tego czy częściej występujemy w roli osoby zagrażającej, czy odczuwającej  zagrożenie, to pamiętać musimy o tym, że stres na drodze nigdy nie jest naszym sprzymierzeńcem. Mówiąc wprost — znacząco zmniejsza poczucie bezpieczeństwa w trakcie podróży. Stres może wpływać na obniżenie koncentracji i uwagi, przez co podejmowane decyzje są mniej racjonalne, kierowca w stresie może wykonywać nieprzemyślane manewry pojazdem. Bez wątpienia stres wpływa również na impulsywność wśród kierowców. Wyprzedzanie na podwójnej ciągłej, przejeżdżanie na pomarańczowym świetle, gwałtowna zmiana pasa ruchu, czy wymuszanie na rondach, to tylko niektóre z zachowań, jakie możemy obserwować wśród sfrustrowanych kierowców. A niestety te mogą być słono karane nie tylko mandatami, a także punktami karnymi. Po przekroczeniu 24 pkt karnych kierowca ma obowiązek przejść badania psychologiczne za punkty karne, które pozwolą określić czy jest on ponownie zdolny do prowadzenia pojazdów. Badania psychologiczne są również obowiązkowe dla kierowców kat. C-E,  a także kierowców transportu drogowego — przewozu osób i rzeczy. 

Badania psychologiczne, które analizują wpływ stresu na zachowania kierowców na drodze

Jak już wspomnieliśmy każdy kierowca, chcący otrzymać pozwolenie na prowadzenie pojazdów mechanicznych musi przejść odpowiednie badania lekarskie. O ile w przypadku kierowców kat. B badania obejmują głównie wywiad lekarski i sprawdzenie ogólnego stanu zdrowia, o tyle w przypadku kierowców zawodowych należy liczyć się z dodatkowymi badaniami, w tym badaniami psychologicznymi. Takie badania mają na celu m.in. sprawdzić zdolności intelektualne, zdolność procesów poznawczych, a także wyodrębnienie cech osobowości. I to właśnie ten ostatni punkt, czyli badanie osobowości kierowcy pomaga ocenić, przeanalizować, czy dany kierowca posiada odpowiednie cechy i predyspozycje psychologiczne dla kierowcy, tak ważne w kontekście bezpieczeństwa  na drodze. 

Badanie cech osobowości — co ma na celu?

Jednym z kluczowych aspektów przeprowadzenia badania cech osobowości przyszłego kierowcy jest sprawdzenie umiejętności radzenia sobie w stresujących sytuacjach na drodze. Nie ulega bowiem wątpliwości fakt, że to właśnie kierowcy (szczególnie zawodowi) są najbardziej narażoną grupą na stres.  Jakie jeszcze czynności wykonuje się w celu ustalenia cech osobowości kierowcy?

• Ocena zdolności koncentracji i uwagi — osoby mające wysoką zdolność koncentracji i uwagi,  są bardziej skuteczne w wykrywaniu potencjalnych zagrożeń na drodze. 
• Ocena temperamentu i emocji — to badanie może pomóc w ustaleniu i przede wszystkim zrozumieniu, jakie emocje i reakcje mogą wpływać na jego styl jazdy danego kierowcy. Warto tutaj wymienić umiejętność kontrolowania gniewu i zachowania spokoju w sytuacjach stresujących.
• Ocena postawy i motywacji kierowcy — badanie to  pozwala ocenić postawę kierowcy na drodze, a dokładniej jego stosunek do przepisów ruchu drogowego, podejścia do bezpieczeństwa na drodze, a także świadomość i ocena ryzyka przez osobę badaną. 

Jak radzić sobie ze stresem na drodze?

Będąc w podróży, trzeba mieć na uwadze to, że mogą wystąpić nieprzewidziane okoliczności, które mogą wywoływać w nas poczucie gniewu, a w skrajnych przypadkach nawet frustrację. Jak radzić sobie ze skutkami stresu będąc uczestnikiem ruchu drogowego? 
Możemy wyróżnić kilka technik radzenia sobie ze stresem. Przede wszystkim do każdej sytuacji należy zachować odpowiedni dystans. Jeżeli stoimy w korku, poświęćmy czas na słuchanie ulubionej muzyki, czy podcastów. W rozładowaniu napięcia mogą również pomóc ćwiczenia oddechowe. W przypadku osób, które zachowują się wobec nas czy innych kierowców w sposób niewłaściwy, starajmy się nie reagować. Nie rywalizujemy na drodze, zachowajmy w miarę możliwości spokój i opanowanie. Skoncentrujmy się na bezpiecznym dotarciu do celu.